تأثیر فشار روانی مسابقه بر غلظت کورتیزول، تستوسترون، IgA بزاقی وضربان قلب مربیان برنده و بازنده لیگ برتر فوتبال

 

چکیده

حرفه مربیگری فوتبال یکی از مشاغل پرمخاطره در جهان محسوب می شود و فشارهای روانی ناشی از ماهیت این حرفه موجب درمانده شدن مربیان حرفه ای فوتبال شده است. هدف پژوهش حاضربررسی تأثیرفشار روانی مسابقه بر غلظت کورتیزول،تستوسترون،ایمونوگلوبولین A بزاقی و ضربان قلب مربیان برنده و بازنده لیگ برتر فوتبال ایران در فصل مسابقات (84-83)بود.آزمودنی های این تحقیق را 16 نفراز مربیان حرفه ای لیگ برتربا میا نگین سنی
(18/9±27/52)، سابقه مربیگری درلیگ (01/6±67/11) سال و ضربان قلب با میا نگین (91/5±40/64) ضربه در دقیقه تشکیل دادند. نمونه های بزاقی در روز مسابقه در پنج مرحله (یک ساعت قبل از مسابقه، قبل از مسابقه،بین دو نیمه،پایان مسابقه ویکساعتبعدازمسابقه)جمعآوری شد.برای تعیین غلظت کورتیزول و تستوسترون بزاقی از روش رادیو ایمونو اسی و برای نعیین میزان ایمونوگلوبولینَA از روش نفلومتری ودستگاه می نی نف استفاده شد.ضربان قلب مربیان در زمان استراحت و در جریان مسابقه با استفاده از دستگاه اندازه گیری ضربان قلب گروهی تیم پولارثبت گردید.همچنین لحظات حساس مسابقه (گل زدن،گل خوردن،ضربه پنالتی،ضربات آزاد اطراف محوطه جریمه،در گیری بازیکنان با داور) در فرم مخصوص ثبت شد.داده های حاصل از تحلیل آزمایشگاهی نمونه های بزاقی با استفاده ازآزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر (ANOVAI )وآزمون تعقیبی شفه وهمچنین t مستقل جهت آزمون فرضیه ها مورداستفاده قرارگرفت. سطح معنی داری 05/0>p.نتایج این پژوهش نشان دادکه بين ميزان غلظت كورتيزول بزاقي مربيان در زمان استراحت با يك ساعت قبل از مسابقه، قبل از مسابقه ، بين دو نيمه و يايان مسابقه و همچنين بين دو نيمه با يك ساعت بعد از مسابقه تفاوت معنی داری وجود داشت. تفاوت معنی داری بین میزان غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده وبازنده دیده نشد.همچنین بين ميزان غلظت تستوسترون بزاقي مربيان دريك ساعت قبل از مسابقه با پايان مسابقه ، پايان مسابقه با يك ساعت بعد از مسابقه تفاوت معنی داری وجودداشت که این تفاوت بین مربیان برنده وبازنده نیزدیده شد. اما تاثیرمعنی داری برغلظت IgA بزاقی مربیان نداشت. همچنین یافته های این تحقیق نشان داد که در کلیه موارد اختلاف معنی داری بین ضربان قلب در لحظات مختلف بازی نسبت به ضربان قلب استراحت وجود داشت،این اختلاف در لحظات حساس مسابقه بسیار چشمگیر بود.میانگین ضربان قلب مربیان در لحظات حساس مسابقه (49/9± 80/135) ضربه در دقیقه بود که این میزان نسبت به زمان استراحت یک اختلاف 70 ضربه ای را نشان داد.

واژه های کلیدی: فشار روانی مسابقه،کورتیزول، تستوسترون ،IgA، ضربان قلب، مربیان برنده،مربیان بازنده

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول : طرح تحقیق

1-1- مقدمه ................................................................................................................................................... 2

1-2- بیان مسئله ....................................................................................................................................... 3

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق ............................................................................................................. 5

1-4- اهداف تحقیق ................................................................................................................................... 6

1-4-1- هدف کلی ........................................................................................................................... 6

1-4-2- اهداف اختصاصی ............................................................................................................... 7

1-5- فرضیه های تحقیق ................................................................................................................................ 7

1-6- روش انجام تحقیق ................................................................................................................................. 8

1-7- محدودیت های تحقیق .......................................................................................................................... 9

1-8- تعریف واژه ها و اصطلاحات .................................................................................................................. 10

 

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه ...................................................................................................................................................... 13

2-2- مبانی نظری تحقیق ........................................................................................................................... 13

2-2-1- مکانیزیم فعال شدن سلول هاي قشر فوق کلیوی ......................................................... 15

2-2-2- ریتم شبانه روزی ترشح گلوکوکورتیکوئیدها ................................................................. 15

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

 

2-2-3- کورتیزول ...................................................................................................................... . 16

2-2-4- اثر کورتیزول بردستگاه عصبی مرکزی .................................................................... .. 18

2-2-5- اثرکورتیزول بر عملکرد گونادها ................................................................................ .. 18

2-2-6- مقادیر و اندازه گیری کورتیزول ............................................................................... .. 18

2-2-7- روش ها و اندازه گیری کورتیزول آزاد در بزاق ........................................................ . 18

2-2-8- اثر ایموندلوژیک کورتیزول ......................................... ............................................. . 19

2-2-9- اثر کورتیزول بر سلول های خونی ............................................................................ .. 20

2-2-10- تستوتسرون ............................................................................................................... .. 20

2-2-11- گردش تستوسترون در پلاسما ................................................................................ .. 21

2-2-12- تجزیه و دفع تستوسترون ....................................................................................... .. 21

2-2-13- مکانیزیم حمل مولکولی و سلولی تستوسترون .................................................... .. 22

2-2-14- محور هیپوتالاموس- هیپوفیز گونادی ................................................................... .. 22

2-2-15- اثر بیولوژیک تستوسترون ....................................................................................... . 24

2-2-16- مقادیر و اندازه گیری تستوسترون ......................................................................... . 25

2-2-17-دستگاه ایمنی بدن ..................................................................................................... . 25

2-2-18- طرح و اره کلی پاسخ ایمنی ..................................................................................... . 25

2-2-19- سلول های دستگاه ایمنی ........................................................................................ .. 26

2-2-20- ایمونوگلوبولین ها و پادتن ها .................................................................................. . 27

2-2-21- دستگاه ایمنی مخاطی .............................................................................................. . 27

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

 

2-3- پیشینه تحقیق .................................................................................................................... 28

2-3-1- تاثیر فشار روانی بر ترشح هورمون ........................................................................... . 28

2-3-2- تاثیر برد و باخت بر غلظت تستوسترون و کورتیزول ........................................... . 33

 

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه ............................................................................................................................................... . 43

3-2- جامعه و نمونه آماری .................................................................................................................. . 43

3-3- متغیرها تحقیق ............................................................................................................................. . 43

3-4- ابزار اندازه گیری............................................................................ ............................................ . 43

3-5- روش جمع آوری اطلاعات ........................................................................................................ . 44

2-5-1- روش رادیوایمونواسی .................................................................................................. . 45

3-6- روش های آماری .......................................................................................................................... . 46

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

4-1- مقدمه ............................................................................................................................................... . 48

4-2- بررسی توصیفی یافته های تحقیق ...................................................................................... . 48

4-2-1- مشخصات آزمودنی ها ................................................................................................. . 48

فهرست مطالب

عنوان صفحه

 

4-2-2- کورتیزول بزاقی ........................................................................................................... . 49

الف- میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان درمراحل نمونه گیری ............................ . 49

ب- میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده در مراحل نمونه گیری .. 50

ج- میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان بازنده در مراحل نمونه گیری .. 51

د- مقایسه میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده و بازنده .............................. . 52

4-2-3- تستوتسرون بزاقی ........................................................................................................ . 53

الف- میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان در درمراحل نمونه گیری . 53

ب- میانگین غلظت تستوتسرون بزاقی مربیان برنده در مراحل نمونه گیری ............... 54

ج- میانگین غلظت تستوتسرون بزاقی مربیان بازنده درمراحل نمونه گیری . 55

د- مقایسه میانگین غلظت تستوتسرون بزاقی مربیان برنده و بازنده .......................... . 56

4-2-4- IgA بزاقی ..................................................................................................................... . 57

الف- میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان درمراحل نمونه گیری ................................... . 57

ب- میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان برنده در مراحت نمونه گیری .......................... . 58

ج- میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان بازنده در مراحل نمونه گیری............................ . 59

د- مقایسه میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان برنده و بازنده......................................... .. 60

4-2-5- ضربان قلب ........................................................................................................................ .. 61

الف- میانگین تعداد ضربان قلب مربیان در مراحل نمونه گیری .................................... .. 61

ب- میانگین تعداد ضربان قلب مربیان برنده در مراحل نمونه گیری ............................ .. 62

ج- میانگین تعداد ضربان قلب مربیان بازنده در مراحل نمونه گیری ............................ . 63

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

 

د- مقایسه میانگین تعداد ضربان قلب مربیان برنده و بازنده ...................................... 64

4-3- آزمون فرضیه های تحقیق ........................................................ ............................................. 65

 

فصل پنجم : بحث و بررسی و نتیجه گیری

5-1- مقدمه ............................................................................................................................................... . 82

5-2- خلاصه تحقیق .............................................................................................................................. . 82

5-3- بحث، بررسی و نتیجه گیری ............................................................................................83

5-4- پیشنهادات ...................................................................................... ............................................ 88

منابع ................................................................................................................. ............................................. 89

 

پیوست ها

پیوست 1- اطلاعات مربوط به مربیان لیک برتر فوتبال ........................... ............................................. 97

پیوست 2- اطلاعات مربوط به مسابقه ......................................................... ............................................. 98

پیوست 3- اطلاعات مربوط به ضربان قلب مربیان لیگ برتر فوتبال .................................................. 99پیوست 4- فرم بستن کمربند Team-polar......................................................................... ............................................ 100

 

چکیده انگلیسی

عنوان انگلیسی

 

فهرست جداول

عنوان صفحه

 

جدول 4-1- میانگین و انحراف معیار ویژگی های آزمودنی ها .......................................................... 48

جدول 4-2- میانگین و انحراف معیار غلظت کورتیزول بزاقی مربیان .............................................. 49

جدول 4-3- میانگین و انحراف معیار غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده ............................ .......... 50

جدول 4-4- میانگین و انحراف معیار غلظت کورتیزول بزاقی مربیان بازنده............................ .......... 51

جدول 4-5- مقایسه میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده و بازنده ............................ ......... 52

جدول 4-6- میانگین و انحراف معیار غلظت تستوسترون بزاقی مربیان ......................................... 53

جدول 4-7- میانگین و انحراف معیار غلظت تستوسترون بزاقی مربیان برنده................................. 54

جدول 4-8- میانگین و انحراف معیار غلظت تستوسترون بزاقی مربیان بازنده ............................. 55

جدول 4-9- مقایسه میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان برنده و بازنده ............................... 56

جدول 4-10- میانگین و انحراف معیار غلظت IgA بزاقی مربیان .................................................... 57

جدول 4-11- میانگین و انحراف معیار غلظت IgA بزاقی مربیان برنده ........................................... 58

جدول 4-12- میانگین و انحراف معیار غلظت IgA بزاقی مربیان بازنده.................................. ......... 59

جدول 4-13- مقایسه میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان برنده و بازنده................................... .......... 60

جدول 4-14- میانگین و انحراف معیار تعداد ضربان قلب مربیان.............................................. .......... 61

جدول 4-15- میانگین و انحراف معیار تعداد ضربان قلب مربیان برنده..................................... .......... 62

جدول 4-16- میانگین و انحراف معیار تعداد ضربان قلب مربیان بازنده.................................... ......... 63

جدول 4-17- مقایسه میانگین تعداد ضربان قلب مربیان برنده و بازنده............................................... 64

جدول 4-18- نتایج تحلیل واریانس غلظت کورتیزول بزاقی مربیان.......................................... ......... 65

 

 

فهرست جداول

عنوان صفحه

 

جدول 4-19- تحلیل تفاوت میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان........................................ ......... 65

جدول 4-20- نتایج تحلیل واریانس غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده................................ .......... 66

جدول 4-21- تحلیل تفاوت میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده.............................. .......... 66

جدول 4-22- نتایج تحلیل واریانس غلظت کورتیزول بزاقی مربیان بازنده .................................... 67

جدول 4-23- تحلیل تفاوت میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان بازنده...................................... 67

جدول 4-24-شاخص های آماری محاسبه شده جهت بررسی تفاوت بین کورتیزول بزاقی مربیان برنده و بازنده .. ......... 68

جدول 4-25- نتایج تحلیل واریانس غلظت تستوسترون بزاقی مربیان............................................... 69

جدول 4-26- تحلیل تفاوت میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان.................................... .......... 69

جدول 4-27- نتایج تحلیل واریانس غلظت تستوسترون بزاقی مربیان برنده............................ .......... 70

جدول 4-28- تحلیل تفاوت میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان برنده.......................... .......... 70

جدول 4-29- نتایج تحلیل واریانس غلظت تستوسترون بزاقی مربیان بازنده........................... .......... 71

جدول 4-30- تحلیل تفاوت میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان بازنده......................... .......... 71

جدول 4-31- شاخص های آماری محاسبه شده جهت بررسی تفاوت بین تستوسترون بزاقی مربيان

برنده و بازنده در مراحل نمونه گيري ...................................................................................................... 72

جدول 4-32- نتایج تحلیل واریانس غلظتIgA بزاقی مربیان...................................... ................... 73

جدول 4-33- تحلیل تفاوت میانگین غلظتIgA بزاقی مربیان.................................................. ......... 73

جدول 4-34- نتایج تحلیل واریانس غلظتIgA بزاقی مربیان برنده................................................. 74

جدول 4-35- تحلیل تفاوت میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان برنده........................................ ......... 74

 

فهرست جداول

عنوان صفحه

 

جدول 4-36- نتایج تحلیل واریانس غلظتIgA بزاقی مربیان بازنده........................................ ......... 75

جدول 4-37- تحلیل تفاوت میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان بازنده.............................................. 75

جدول 4-38- شاخص های آماری محاسبه شده جهت بررسی تفاوت بین IgA بزاقی مربیان

برنده و بازنده در مراحل نمونه گيري ................................................................................................. ......... 76

جدول 4-39- نتایج تحلیل واریانس تعداد ضربان قلب مربیان..................................................... ......... 77

جدول 4-40- تحلیل تفاوت میانگین تعداد ضربان قلب مربیان .................................................. ........ 77

جدول 4-41- نتایج تحلیل واریانس تعداد ضربان قلب مربیان برنده........................................... ........ 78

جدول 4-42- تحلیل تفاوت میانگین تعداد ضربان قلب مربیان برنده......................................... ......... 78

جدول 4-43- نتایج تحلیل واریانس تعداد ضربان قلب مربیان بازنده......................................... ......... 79

جدول 4-44- تحلیل تفاوت میانگین تعداد ضربان قلب مربیان بازنده................................................ 79

جدول 4-45- شاخص های آماری محاسبه شده جهت بررسی تفاوت بین ضربان قلب مربیان

برنده و بازنده در مراحل نمونه گيري ..................................................................................................... 80

فهرست شكل‌ها و نمودارها

عنوان صفحه

 

شکل 2-1- مراحل تنظیم ترشح هورمون کورتیزول............................................................................. 14

شکل 2-2- نمونه طرح ترشح کورتیزول در طی 24 ساعت .................... ............................................. 15

شکل 2-3- نظریه mazor ،تغییرات هورمون های تستوسترون،کورتیزول ورفتاردرمردان ........... 33

نمودار 4-1 میانگین میزان غلظت کورتیزول بزاقی مربیان ...................... ............................................. 49

نمودار 4-2- میانگین میزان غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده............................................... .......... 50

نمودار 4-3- میانگین میزان غلظت کورتیزول بزاقی مربیان بازنده.............................................. .......... 51

نمودار 4-4- مقایسه میانگین غلظت کورتیزول بزاقی مربیان برنده و بازنده.............................. ......... 52

نمودار 4-5- میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان....................... .............................................. 53

نمودار 4-6- میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان برنده................ ............................................ 54

نمودار 4-7- میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان بازنده............... ............................................ 55

نمودار 4-8- مقایسه میانگین غلظت تستوسترون بزاقی مربیان برنده و بازنده ................................ 56

نمودار 4-9- میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان........................................ ........................................... 57

نمودار 4-10- میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان برنده........................... ............................................ 58

نمودار 4-11- میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان بازنده ....................................................................... 59

نمودار 4-12- مقایسه میانگین غلظت IgA بزاقی مربیان برنده و بازنده.............................................. 60

نمودار 4-13- میانگین تعداد ضربان قلب مربیان............................................................................ .......... 61

 

فصل اول

 

طرح تحقيق

 

 

 

1- 1 . مقدمه

در سال‌هاي اخير، علوم ورزشي با استفاده از مفاهيم علمي رشته‌هاي مادر خود، مثل بيومکانيک، بيوشيمي، فيزيولوژي، روانشناسي و جامعه شناسي به خوبي جاي خود را باز کرده است و روز بروز بر تکامل و پختگي علوم ورزشي افزوده و کاربرد آنها بيشتر مشهود مي‌شود. علوم ورزشي، مشکلات هر يک از رشته‌هاي ورزشي را بصورت خاص در نظر دارد. يکي از‌اين کاربردهاي ويژه، به ورزش فوتبال اختصاص دارد. فوتبال ورزشي است که بخش عظيمي از جمعيت جهان را به خود جلب کرده است. مربيان و مديران باشگاه‌هاي امروز با مجموعه‌اي از خواسته‌ها و ضرورت‌ها در موقعيت‌هاي گوناگون مواجهند. بسياري بر‌اين باورند که نقش آنها از هدايت جلسه تمريني فراتر رفته است زيرا نقش گسترش يافته‌مربي و پذيرش مسئوليت ورزشکاران بيرون از محيط تمرين يا مسابقه و همچنين آگاهي از وضعيت اجتماعي و رواني آنها و سرنوشتي که ممکن است به جهت کسب نتايج ضعيف در انتظار مربيان باشد، شرايطي را براي آنان بوجود آورده است که حاصل آن فشار رواني است که بسياري از مربيان در روز مسابقه آن را تجربه کرده اند. با توجه به ضرورت‌‌هاي فيزيکي، رواني و محيطي بازي فوتبال، درک‌اين موضوع که چرا فوتبال رقابتي، بازيکنان و تماشاگران را تحت فشار زياد رواني قرار مي‌دهد، دشوار نخواهد بود (3). اهميت برنده شدن، تعداد و شدت برخوردهاي پر استرس را در جريان بازي افزايش داده است، لذا مربيان ناچار به کنار آمدن با رويدادهاي استرس زا در جريان مسابقه هستند (57).

مطالعات پژوهشگران نشان داده است که استرس، خواه فيزيکي خواه رواني، موجب تغييراتي در عملکرد قلب و ترشح هورمون‌هاي استرسی مي‌شود (58). افزايش ضربان قلب و تغييرات هورموني مي‌تواند عوارض فيزيولوژيکي خطرناکي داشته و عوارض آن بر روي سيستم عصبي قلبي ـ عروقي و‌ايمني بدن بسيار نگران کننده باشند. از‌اين رو حرفه مربيگري يکي از مشاغل پرخطر در جهان تلقي مي‌شود.ازطرف دیگر شرايط مسابقه به‌ اين علت مربيان را زير فشار شديد رواني قرار مي‌دهد که ارزيابي اوليه مربیان ازنیازهای مسابقه ،اغلب باتوانائی های تیم همسونمی باشد( 3)

در مطالعات پيترو گازز[1](2004) برروي30 تن از مربيان فوتبال و بسکتبال در جريان مسابقه، ضربان قلب مربيان با روش راديو الکتروکارديوگرافي ثبت گرديد. نتايج تحقيق افزايش 42 ضربه در دقيقه نسبت به ميانگين زمان استراحت را نشان داد. به نظر‌اين دو محقق افزايش ضربان قلب مربيان قبل و در جريان بازي ناشي از اضطراب و فشار رواني مسابقه بوده است (58). کوگلر و همکاران[2] ( 1996) در مطالعه‌اي به اثر استرس در رقابت‌هاي ورزشي بر‌ايمونوگلوبولين A و کورتيزول بزاقي در مربيان فوتبال پرداختند. در‌اين مطالعه که بر روي 17 مربي فوتبال در ليگ حرفه‌اي آلمان انجام شد، نمونه‌هاي بزاقي قبل، حين و بعد از مسابقه جمع آوري گشت. هيجان و تنش بيشتري در مربيان فوتبال هنگام مسابقه در مقايسه با افراد گروه کنترل مشاهده شد. با شروع مسابقه‌اين هيجان و تنش افزايش و يک ساعت پس از پايان مسابقه کاهش يافت. در زمان‌هاي مختلف نمونه گيري، مقدار بزاق در مربيان و گروه کنترل تغيير معنی اداري نيافت. غلظت ((IgA در مربيان فوتبال طي مسابقه تغییرمعنی داری نداشت اما با افزايش معنی داري در سطوح کورتيزول بزاقي همراه بود. اوج غلظت کورتيزول بين دو نيمه مشاهده شد، که 100% افزایش یافت و یک ساعت پس از مسابقه به شرايط طبيعي بازگشت (38).در همين راستا در‌اين پژوهش سعي شده است تا تاثير فشار رواني مسابقه را بر برخي از پارامترهاي فيزيولوژيک چون کورتيزول، تستوسترون،‌ايمونوگلوبولين A و ضربان قلب مربيان برنده و بازنده ليگ برتر فوتبال در لحظات مختلف مسابقه مورد بررسي قرار گيرد تا با مقايسه‌اين تغييرات بتوان به اطلاعاتي در‌اين خصوص دست يافت.

 

1 – 2 . بيان مسئله

مربيگري شغلي متنوع، پويا و پيچيده ای است که در برگيرنده نقش‌هاي متفاوتی است که نياز به مهارت‌هاي بسياري دارد. حرفه مربيگري براي بعضي از مربيان بخشي و براي مربيان حرفه‌اي همه زندگي است.به هرجهت مربيان حرفه‌اي مي‌بايستي پاسخگوي همه مشکلات تيم باشند(6).

اهمیت و قدر و ارزشي که براي برنده شدن در بازي فوتبال متصوراست، به فراواني و شدت برخوردهاي پراسترس مي‌افزايد (3). فشارهای روانی ناشی از ماهیت حرفه مربیگری، توقع دائمي پيروزي از آنها، قضاوت‌هاي بي‌رحمانه علاقه مندان و هواداران تيم، لزوم مسافرت‌هاي پي در پي، ضرورت‌ايفاي نقش‌هاي متفاوت و داشتن اضطراب و ترس از شکست قبل از مسابقه،تدریجاموجب درماندگی مربیان می شود. استرس فرايندي است که در هر زمان متناسب با رويدادهاي خاص، مرحله‌اي از آن آشکار مي‌شود. فشارهاي رواني ناشي از مسابقه و تحمل‌اين فشارها موجب تغييراتي از قبيل تغييرات هورموني و افزايش ضربان قلب در بدن مي‌شود که مي‌تواند عوارض فيزيولوژيک خطرناکي داشته و مشکلاتي براي مربيان بوجود آورد. عوارض فيزيولوژيک ناشي از فشارهاي رواني مسابقه بر روي دستگاه عصبي، قلبي عروقي و‌ايمني بسيار خطرناک است. به همين جهت در دو دهه اخير توجه پژوهشگران علوم ورزشي به تغييرات هورمون‌ها، بويژه هورمون‌هاي استرسی هنگام برگزاري مسابقات ورزشي رو به فزوني نهاده است.

بسیاری از تحقيقات در خصوص ارتباط بين هورمون ها و رفتار در مردان بر سطوح کورتيزول، تستوسترون و‌ايمونوگلوبولين‌ها بويژه‌ايمونوگلوبولين A متمرکز شده‌اند. فشارهاي ناشي از رقابت نيز بر سطوح کورتيزول، تستوسترون و همچنين ضربان قلب اثر گذار است (7). يکي از اجزاء رقابت، برد و باخت مي‌باشد. مي‌زر و همکاران[3](1998) افزايش سطوح تستوسترون را متعاقب رقابت براي برندگان و کاهش آنرا براي بازندگان پس از مسابقه گزارش کردند (47). در حاليکه کلاد و همکاران[4] (2001) در‌اين خصوص پيشنهاد نمود ند. برنده شدن عامل اصلي در‌ايجاد پاسخ هورموني نمي‌باشد بلکه ادراک فرد از بردن ممکن است سطوح تستوسترون را تغيير دهد (7).

هر چند تاثير رقابت بر هورمون‌ها آشکار شده است ولي تفسیر روانشناختي آن ناشناخته مانده است. در کل تفسير تغييرات سطوح هورمون‌ها متعاقب برد و باخت مشکل است زيرا عوامل مختلفي در‌اين رابطه اثر گذارند، که مي‌توان به اهميت مسابقه، احساس برد و باخت قبل از مسابقه، ادراک مربيان و بازيکنان از دشواري مسابقه، کسب جايگاه اجتماعي، اعتقاد به نقش شانس وتاثیرقضاوت داور در‌ايجاد نتيجه مسابقه اشاره داشت. با توجه به مطالب فوق و وجود تناقضاتي در‌اين حيطه‌ , تحقيق حاضر جهت پاسخگوئي به سئوالات زير طراحي شد که عبارتند از:

الف: فشار رواني يک مسابقه فوتبال با توجه به ماهيت خاص آن چه تاثيري بر غلظت کورتيزول، تستوسترون،‌ايمونوگلوبولين A بزاقي و ضربان قلب مربيان فوتبال دارد.

ب: ‌ايا تفاوتي در غلظت کورتيزول، تستوسترون،‌ايمونوگلوبولين A بزاقي و ضربان قلب مربيان برنده و بازنده وجود دارد.

 

1-3 . ضرورت و اهميت تحقيق

فوتبال ورزشي است که تقريبا ًهمه جمعيت جهان را به خود جلب مي‌کند. براي مثال مسابقه نهايي جام جهاني 1998 فرانسه را بيش از 3 ميليارد نفر در سراسر جهان تماشا کردند(3). فوتبال همچنين يکي از ورزش‌هاي مطرح در کشور ماست. علاقه‌مندان به ‌اين رشته ورزشي بويژه طرفداران تيم‌ها براي تماشا و تشويق تيم محبوبشان همه هفته عازم ورزشگاه‌ها مي‌شوند و عده کثيري از مردم نيز مسابقات فوتبال را از طريق تلوزيون تماشا مي‌کنند. هجوم تماشاگران، انتظارات آنان و سرنوشتي که ممکن است به جهت کسب نتايج ضعيف در انتظار مربيان باشد، شرايطي را براي آنان بوجود مي‌آورد، که حاصل آن استرسي است که بسياري از مربيان در روز مسابقه آنرا بخوبي احساس و تجربه کرده اند. حرفه مربيگري فرد را تحت تاثير‌اين فشارهاي رواني قرار مي‌دهدکه به عنوان یک محرک بسیارقوی می تواند قبل،درجریان وبعدازمسابقه موجب تغییرات هورمونی قابل ملاحظه ای دربدن شود.این تغییرات تحت تاثیرنتایج حاصله ازمسابقه ورقابت قرارمیگیرندکه بررفتارانسان اثرگذاراست.مطالعات انجام شده دراین زمینه نشان داده است که بین مشاغل پراسترس وتغییرات هورمونی درمردان وزنانی که باعدم تنظیم میزان کارروزانه همراه بوده است،همبستگی مثبت وجوددارد. از دلايل پر اهميتي که محقق را بر آن داشت تا‌اين پژوهش دشوار را در شرايط واقعي مسابقه انجام دهد، احساس نياز جامعه فوتبال و شناخت بيشتر از مربيان و درک‌اين مسئله که آنان در شرايط واقعي مسابقه در چه وضعيت فيزيولوژيکي و رواني قرار مي‌گيرند. با وجود‌اين شرايط و در دوران کوتاه مربيگري، چه خطراتي آنها را تهديد مي‌کند، در چه زماني از مسابقه فشار رواني بيشتري بر آنها وارد مي‌شود،آيا آنکه تيمش در حال برنده شدن است، استرس بيشتري دارد يا مربيان بازنده.

لذا با توجه به پيشرفت چشمگير ورزش فوتبال در دو دهه گذشته و مطالعات محدود در خصوص موضوع مورد نظر، هدف تحقيق حاضر پاسخگوئي به سئوالات مبهم در ارتباط فشار رواني مسابقه با سطوح هورمون‌ها و مسائل فيزيولوژيکي مربيان در قبل، حين و بعد از مسابقه مي‌باشد. همچنين دريابيم که در کدام يک از مراحل مسابقه، استرس و فشار رواني مربيان بيشتر است که با اقدامات کاهنده استرس، مربيان با آرامش بيشتر رهبري و هدايت تيم خود را در مسابقات بدست گيرند. کنار آمدن با رويدادهاي استرس زا امري طبيعي و رايج است. بدون‌اين توانائي، اثر استرس بر واکنش‌هاي هيجاني و عملکرد شدت مي‌يابد (3). ناتوانی در کنار آمدن با ضرورت‌هاي رقابت و هيجان‌هاي ناشي از آن مي‌تواند مربي را از رسيدن به هدف‌هايش که همان پيروزي است، باز دارد. ضمنا ًنتايج‌اين تحقيق به مربيان کمک مي‌کند تا اقدامات لازم را در جهت کاهش استرس انجام دهند و توجه داشته باشنددرچه مرحله ای ازمسابقه فشار رواني بیشتری را تحمل مي‌کنند.

 

1-4 . اهداف تحقيق

1-4-1 . هدف کلي

هدف کلي از‌اين تحقيق بررسي تاثير فشار رواني مسابقه بر غلظت کورتيزول، تستوسترون، IgA و ضربان قلب مربيان برنده و بازنده ليگ برتر فوتبال است.

1-4-2 . اهداف اختصاصي

• تعيين تاثيرفشار رواني مسابقه برغلظت کورتيزول بزاقي مربيان ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه بر غلظت کورتيزول بزاقي مربيان برنده ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه برغلظت کورتيزول بزاقي مربيان بازنده ليگ برتر
• مقایسه غلظت کورتيزول بزاقي مربيان برنده و بازنده ليگ برتر
• تعيين تاثيرفشاررواني مسابقه برغلظت تستوسترون بزاقي مربيان ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه بر غلظت تستوسترون بزاقي مربيان برنده ليگ برتر
• تعيين تاثير فشاررواني مسابقه برغلظت تستوسترون بزاقي مربيان بازنده ليگ برتر
• مقایسه غلظت تستوسترون بزاقي مربيان برنده و بازنده ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه بر غلظت IgA بزاقي مربيان ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه بر غلظت IgA بزاقي مربيان برنده ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه برغلظت IgA بزاقي مربيان بازنده ليگ برتر
• مقایسه غلظت IgA بزاقي مربيان برنده و بازنده ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه بر تعداد ضربان قلب مربيان ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه بر تعداد ضربان قلب مربيان برنده ليگ برتر
• تعيين تاثير فشار رواني مسابقه بر تعداد ضربان قلب مربيان بازنده ليگ برتر
• مقایسه تعداد ضربان قلب مربيان برنده و بازنده ليگ برتر

 

1-5 . فرضيه‌هاي تحقيق

• فشار رواني مسابقه بر غلظت کورتيزول بزاقي مربيان فوتبال تاثير معنی داری دارد.
• فشار رواني مسابقه بر غلظت کورتيزول بزاقي مربيان برنده تاثير معنی داری دارد.
• فشار رواني مسابقه بر غلظت کورتيزول بزاقي مربيان بازنده تاثير معنی داری دارد.
• بین غلظت کورتيزول بزاقي مربيان برنده و بازنده تفاوت معنی داری وجود دارد.
• فشاررواني مسابقه برغلظت تستوسترون بزاقي مربيان فوتبال تاثير معنی داری دارد.
• فشار رواني مسابقه بر غلظت تستوسترون بزاقي مربيان برنده تاثير معنی داری دارد.
• فشاررواني مسابقه برغلظت تستوسترون بزاقي مربيان بازنده تاثيرمعنی داری دارد.
• بین غلظت تستوسترون بزاقي مربيان برنده و بازنده تفاوت معنی داری وجود دارد.
• فشار رواني مسابقه بر غلظت IgA بزاقي مربيان فوتبال تاثير معنی داری دارد.
• فشار رواني مسابقه بر غلظت IgA بزاقي مربيان برنده فوتبال تاثير معنی داری دارد.
• فشار رواني مسابقه بر غلظت IgA بزاقي مربيان بازنده فوتبال تاثير معنی داری دارد.
• بین غلظت IgA بزاقي مربيان برنده و بازنده فوتبال تفاوت معنی داری وجود دارد.
• فشار رواني مسابقه بر تعداد ضربان قلب مربيان فوتبال تاثير معنی داری دارد.
• فشاررواني مسابقه بر تعداد ضربان قلب مربيان برنده فوتبال تاثيرمعنی داری دارد.
• فشار رواني مسابقه بر تعداد ضربان قلب مربيان بازنده تاثير معنی داری دارد.
• بین تعداد ضربان قلب مربيان برنده و بازنده فوتبال تفاوت معنی داری وجود دارد.

 

1 – 6 . روش انجام تحقيق

در اين تحقيق با درخواست كتبي و موافقت مديران باشگاه‌ها، ‌16 تن از سرمربيان تيم‌هاي حاضر در ليگ برتر فوتبال در فصل 83- 84 انتخاب و نمونه آماري تحقيق حاظر را تشكيل میدهند. در روز مسابقه نمونه گيري بزاقي درپنج مرحله انجام می شود. براي تعيين تغييرات ضربان قلب از دستگاه اندازه گيري ضربان قلب گروهي Team-Polar استفاده می شود. كمربندها 15 دقيقه قبل از آغاز مسابقه به سينه مربيان بسته و بعد از پايان مسابقه باز می شوند. همچنين از لحظه آغاز مسابقه، لحظات حساس بازي مثل، گل زدن، گل خوردن و ... با درج زمان دقيق آن در فرم ويژه ثبت می گردد . اندازه گيري غلظت كورتيزول، تستوسترون، IgA و ضربان قلب استراحت آزمودني‌ها به جهت اين كه درشرايط مسابقه قرارنداشته باشند، يك هفته پس از پايان مسابقات ليگ انجام می شود. نمونه‌هاي بزاقي پس از جمع‌آوري به آزمايشكاه منتقل و با توجه به فرضيه‌ها به سوالات تحقيق پاسخ داده می شود. نتايج بدست آمده از روش تحليل واريانس با اندازه‌گيري‌هاي مكرر (ANOVA) وآزمون تعقيبي شفهوهمچنین tمستقل براي آزمون فرضيه‌هامورداستفاده قرارمی گیرد. سطح معني‌داري p<0.05 در نظر گرفته می شود.

1 – 7 . محدوديت‌هاي تحقيق

محدوديت‌هاي کنترل شده:

• جنسیت
• سن
• روش نمونه گیری
• زمان انجام مسابقه
• مصرف دارو

محدودیت های کنترل نشده:

▪ تغذیه آزمودنی ها . این امکان وجودداشته است که نوع تغذیه برمیزان تغیرات کورتیزول تاثیرداشته باشد.

▪ فعالیت جسمانی. ازعواملی است که برمیزان غلظت کورتیزول تاثیرداشته است .

▪ میزان خواب آزمودنی ها . نیزازعوامل تاثیرگذاربرسطوح کورتیزول می باشد.

▪ عوامل محیطی. به جهت اینکه مسابقات درشهرهای مختلف برگزار شد، دما، نور و رطوبت غیرقابل کنترول بودند.

▪ هواداران وتما شاچیان. نیزازعوامل مداخلهگربرمیزان استرس مربیانمی باشندکه غیرقابل کنترول بودند.

 

1 – 8 . تعريف واژه ها و اصطلاحات

ايمونوگلوبولين A [5]

بخش اصلي‌ايمونوگلوبولين مترشحه در ترشحات غدد مخاطي مي‌باشد. IgA عامل موثر دفاع در مقابل ميکروارگانيسم‌ها است که باعث عفونت مجاري تنفسي فوقاني مي‌شود (43). منظور از IgA بزاقي در‌اين پژوهش مقاديري است که پس از آزمايش نمونهها با روش نفلومتري بدست مي‌آيد.

 

مسابقه[6]

منظور از مسابقه در‌اين پژوهش، مسابقه فوتبال بين تيم‌هاي ليگ برتر فوتبال در فصل مسابقات
84 – 83 مي‌باشد.

 

مربيان فوتبال[7]

منظور از مربيان فوتبال در‌اين تحقيق، 16 نفر ازسر مربيان ليگ برتر فوتبال در 5 هفته پاياني در فصل مسابقات 84 – 83 می باشند که مربيگري تيم‌هاي ليگ برتر فوتبال را عهده داشتند .

مربي برنده[8]

منظور از مربي برنده در‌اين تحقيق مربي مي‌باشد كه تيمش در مسابقه برنده شده است.

مربي بازنده [9]

منظور از مربي بازنده در‌اين تحقيق مربي مي‌باشد كه تيمش در مسابقه بازنده شده است.

 

مراحل نمونه گیری[10]

مراحل نمونه گیری دراین تحقیق شامل شش مرحله استراحت ،یک ساعت قبل ازمسابقه، قبل ازاغازمسابقه، بین دونیمه، پایان مسابقه ویک ساعت بعدازمسابقه می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] - Peter and Gazes

[2] - kugler el at

[3]- Mazor et al

[4]- Cladue et al

[5] -Immunoglobolin A (IgA)

[6] -Competition

[7] - Soccer Coaches

[8] - Winner Coaches

[9] - Loser Coaches

[10] - Sampling Processes